Een heuse Rembrandt

De afgelopen maanden heb ik met veel plezier gekeken naar het televisieprogramma ‘Project Rembrandt’. Het format is simpel: een wedstrijdje Wie-is-de-beste-amateurschilder in acht delen. Al is het niet zozeer de wedstrijd die me boeit maar wel hoe de deelnemers dat grote witte doek te lijf gaan.

We zien ze ploeteren en zweten, soms boven zichzelf uitstijgen en soms de plank misslaan. Maar bij elke kandidaat denk ik: “Wat een creativiteit… wat een kunde en wat een kunst…” En meteen kwijlend daarachteraan: “Wat moet het geweldig zijn om dit te kunnen…om van niets zoiets moois te maken… och als ik toch eens zo creatief was...” Maar wat betreft schilderen ben ik nog helemaal maagdelijk: zelfs Bob Ross is aan mij voorbijgegaan.

Hoe grappig dat een paar dagen geleden een nabestaande met oprechte bewondering en belangstelling in haar stem tegen me zei: “Jij hebt eigenlijk wel een heel creatief beroep he? Jij komt binnen en weet niets… en een week later is er een prachtige dienst waarin alles klopt.”

Verhip – ze had gelijk.

Want ja, ook ik begin met een leeg doek. De nabestaanden reiken mij het onderwerp aan en de materialen: moet het een aquarel in pasteltinten worden voor een lieve zachte oma, krijg ik alleen maar wat grove stukken houtskool in mijn handen gedrukt of moet het een drieluik in olieverf worden?

Door goed te kijken en te luisteren probeer ik dat leven voor me te zien. Door vragen te stellen en samen terug te blikken. Wat zijn de mooie momenten geweest en waar was het misschien moeilijk? Waar zit de glans en waar de krassen? En wat willen we daar van laten zien op de laatste dag dat iemand bij ons is?

Na het gesprek probeer ik mijn perspectief te vinden. Iets wat dat voorbije leven kenmerkt: een voorwerp, een symbool of een gedachte. Pas dan pak ik mijn digitale kwast en met mijn vingers boven het toetsenbord gaat het scheppende werk beginnen.

Wat gaan we hoe vertellen? Hoe breng ik diepte aan? Gaan we met grote streken door een bepaalde levensfase heen en welke kleuren horen daarbij? Leiden we de blik naar gelukkige levensfasen door die dik aan te zetten? En welke details breng ik aan zodat je wilt blijven kijken?

Het is bijna ambachtelijk: het samenbrengen van woorden, muziek en foto's tot een goede compositie. Soms even afstand nemen door die computer bewust dicht te klappen. Een nachtje slapen en daarna door mijn wimpers zien of ik de juiste verhoudingen heb gevonden. Zien waar het goed is en waar ik nog accenten moet leggen.

Wat gaaf: door die ene opmerking besef ik dat ik net als Rembrandt kan spelen met donker en licht. Door het wezen van dat leven in heldere kleuren te schilderen zodat je oog er direct naar toe getrokken wordt. Door ook heel bewust sommige gebeurtenissen of karaktereigenschappen een plek in de schaduw te geven, waar alleen de goed-geoefende kijker ze zal kunnen zien. Ik kan ziel kan geven aan het schilderij van een leven en glans aan ogen die voorgoed gesloten zijn.

Wow, ik ben een Rembrandt. Een soort van, dan.